Do czego służy wyrzynarka? Jak ją obsługiwać?

Wyrzynarka jest bardzo przydatnym narzędziem. Jeśli nie wiesz, jak z niej skorzystać - zapraszamy do lektury poradnika, który objaśni zasady działania tego urządzenia i pomoże samodzielnie obrobić materiał.

Czym jest wyrzynarka?

Wyrzynarka jest narzędziem. służącym do cięcia drewna, miękkiego metalu oraz tworzywa. Z pomocą wyrzynarki możemy ciąć po prostej lub po linii nieregularnej, jak zygzaki i łuki. Dzięki wyrzynarce możemy także wykonać otwory o kształcie koła, prostokąta lub nieregularnym. Z tego powodu wyrzynarka jest nieodzowna zarówno w wyposażeniu majsterkowicza, jak i profesjonalisty. Przeczytaj poradnik: jaką wyrzynarkę wybrać?

Jak stosować wyrzynarkę - ogólne zasady cięcia

Aby uzyskać odpowiedni efekt bardzo ważne jest, by w czasie cięcia płoza wyrzynarki była równomiernie dociśnięta do opracowywanego materiału. Inaczej możemy spodziewać, że wpadnie w turbulencje, które skutkować mogą nawet połamaniem brzeszczotu, o zagrożeniu dla operatora nie wspominając. Szybkość pracy należy dopasować do rodzaju materiału: w przypadku twardych gatunków drewna pracujemy na biegu niższym, w przypadku materiałów miękkich należy wybrać wyższy bieg. Praca wyrzynarką powinna postępować cały czas w jednakowym, spokojnym tempie. Wyrzynarką można ciąć różne materiały, nie tylko drewno.

Cięcie drewna wyrzynarką

Dzięki wyrzynarce możemy ciąć nie tylko po prostej, ale także wyciąć w drewnie nieregularne kształty. Pomocny w tym jest specjalny cyrkiel - można go dokupić. Niekiedy znajduje się on już w bazowym wyposażeniu od producenta.

Cyrkiel mocuje się na płozie wyrzynarki, większość z nich posiada specjalne uchwyty na jego zamocowanie. Luźną końcówkę cyrkla możemy przesuwać wzdłuż specjalnego pręta, dzięki czemu możemy dokładnie określić wielkość promienia. Cyrkiel wbijamy w  materiał, a następnie zataczamy krąg wyrzynarką wokół tego punktu. W ten sposób wycina się otwory o kształcie okręgu. Ze względu na to, że wyrzynarką nie można wykonać skrętu o 90 stopni, proces należy podzielić na cztery nacięcia:

Czasami pracę z materiałem należy zacząć od środka materiału. Nowoczesne modele wyrzynarek pozwalają na cięcie wgłębne od środka. W przypadku starszych modeli musimy posiłkować się wiertarką i wykonać najpierw otwory. Na materiale należy narysować kwadrat.


Następnie nanieś na materiał planowane otwory: 

Za pomocą wiertarki z grubym wiertłem lub otwornicy wytnij otwory:

Na końcu należy umieścić brzeszczot w wybranym otworze i dokonać cięcia po zaplanowanych liniach. Dzięki temu uzyskamy większy otwór o lekko zaokrąglonych brzegach. Możemy je wyrównać wyrzynarką i dociąć do kątów prostych. 

Cięcie pod kątem za pomocą wyrzynarki

Za pomocą wyrzynarki można także wykonać cięcie pod kątem innym, niż kąt prosty. Minimalny kąt cięcia w stosunku do materiału to 45 stopni. Regulacja kąta cięcia następuje poprzez odpowiednie ustawienie płozy. Chcąc wykonać skośne i jednocześnie równe cięcie deski trzeba przymocować imadłami do stołu. Jednocześnie wzdłuż linii cięcia warto imadłami przytwierdzić metalową listwę lub prowadnicę. W trakcie cięcia płoza będzie sunąć oparta o nią i linia przecięcia będzie idealnie prosta.

Aby wykonać precyzyjne cięcia lub wyciąć skomplikowany kształt należy wyrzynarkę przymocować na sztywno do stołu. Do mocowania potrzebna będzie mocna deska z wyciętym otworem, przez który przechodzić będzie brzeszczot. Do deski mocujemy płozę wyrzynarki, a samą deskę umieszczamy w imadłach i przytwierdzamy na sztywno do stołu. Aby wyciąć lub przeciąć materiał przykładamy go do poruszającego się brzeszczotu i wycinamy zaplanowany kształt. Materiał musi być równomiernie dociśnięty, zwłaszcza w pobliżu brzeszczotu, warto dociskać go specjalnym chwytakiem lub deską, by chronić ręce. 

Wyrzynarkę można także przymocować do specjalnego stołu roboczego (nie każdy się do tego nadaje). 

Cięcie metalu i tworzyw sztucznych za pomocą wyrzynarki

Cięcie wygląda podobnie jak w przypadku drewna. W przypadku miękkiej stali należy pokryć brzeszczot oliwą techniczną, natomiast w przypadku aluminium - olejem technicznym z denaturatem. W przypadku cięcia PCV, pleksi lub innych tworzyw brzeszczot warto posmarować wodą. 

Brzeszczoty do wyrzynarki i ich podział - jak wybrać?

Brzeszczoty kupuje się pojedynczo lub w zestawach. Przy zakupie należy zwrócić uwagę na kształt oraz przeznaczenie osprzętu. Wyboru brzeszczotu dokonuje się ze względu na rodzaj materiału oraz charakter cięcia. Brzeszczoty do wyrzynarek różnią się ze względu na typy i przeznaczenie, mają jednak podobną budowę. Każdy brzeszczot do wyrzynarki ma zaczep służący do osadzenia go w uchwycie mocującym.

Rodzaje brzeszczotów:

• ostrze ze stali chromowanej lub szybkotnącej HSS - do drewna pełnego lub kruchego, płyty paździerzowej, deski, sklejki, pcv, rodzaje zębów: profil cienki z delikatnymi zębami, profil średni, profil szeroki z grubymi zębami,
• ostrze ze stali węglikowej - do stali zwykłej, nierdzewnej, metali nieżelaznych, aluminium, miedzi, cynku, PCV, rodzaje zębów: profil cienki z delikatnymi zębami, profil średni, profil szeroki z grubymi zębami,
• punkty z węglików spiekanych: do płyt izolacyjnych, tworzyw uzbrojonych, azbestu, supremy, rodzaje zębów: profil cienki z delikatnymi zębami, profil średni, profil szeroki z grubymi zębami,
• spiek węglikowy: do glazury i ceramiki, 
• ostrze szlifowane faliste: do płyt styropianowych,
• ostrze szlifowane gładkie: do korku, kartonu, skóry.

W przypadku zębów standardowych cięcie należy wykonywać od strony nie pokrytej okleiną, natomiast w przypadku zębów odwróconych - możemy prowadzić cięcie od strony dekoracyjnej.

Brzeszczoty do twardego drewna oraz płyt pilśniowych mają duże ostrza, natomiast do miękkich gatunków wybiera się raczej brzeszczoty o drobnych i gęsto rozmieszczonych ostrzach. Charakterystyczny kształt mają brzeszczoty przeznaczone do cięcia tworzywa i metalu. W przypadku cięcia po łuku i skomplikowanych kształtów służą brzeszczoty ślimakowe. 

Aby wymienić brzeszczot na inny lub zamontować nowy należy odkręcić pokrętło na uchwycie mocującym i umieścić w nim brzeszczot za końcówkę z zaczepem, a następnie dokręcić. Po tej czynności warto zrobić próbne cięcie, by upewnić się, że brzeszczot trzyma się poprawnie.

W nowszych modelach wyrzynarek brzeszczot mocowany jest beznarzędziowo za pomocą dźwigni blokady - należy ją odchylić i wtedy umieścić brzeszczot w odpowiednim miejscu. W starych, używanych jeszcze niekiedy modelach brzeszczoty mocowane są za pomocą śruby. 

PORADA EKSPERTA - UŻYWAJ WYRZYNARKI Z GŁOWĄ

Pracując z wyrzynarką należy zachować zasady bezpieczeństwa. Brzeszczot w wielu starszych modelach nie jest osłonięty, przez co nie trudno o wypadek. Korzystając z wyrzynarki należy być czujnym i ostrożnym, nie poddawać się rutynowym zachowaniom i zwracać uwagę, jak trzymamy cięty materiał. Szczególnie niebezpieczna jest praca z wyrzynarką przymocowaną do stołu. Ustawiony na sztorc brzeszczot stanowi duże zagrożenie. Warto także pamiętać o odsysaniu pyłu lub noszeniu maski i okularów ochronnych - przy dużym zapyleniu możemy nie widać opracowywanej powierzchni dobrze.