Narzynka - do czego służy i jaką wybrać?

Narzynki to narzędzia skrawające, które umożliwiają wykonywanie gwintów zewnętrznych. W zależności od swoich parametrów i budowy umożliwiają skrawanie o różnym skoku, kształcie i kącie zarysu gwintu. Jaką narzynkę wybrać i kiedy warto z niej korzystać? Zapraszamy do lektury!

Narzynki - co to takiego?

Narzynki są wieloostrzowymi narzędziami przeznaczonymi do nacinania gwintów zewnętrznych. Nadają się do obróbki elementów o kształcie walcowym lub stożkowym. Z ich pomocą można również kalibrować wcześniej wykonane gwinty. Obecnie dostępne są narzynki okrągłe i sześcioboczne. Te drugie wykorzystuje się znacznie rzadziej. Dawniej popularne i powszechnie stosowane były także inne wersje narzynek m.in. kwadratowe i tulejowe, jednak zostały one wyparte w wyniku zwiększenia popularności toczenia gwintów na tokarkach.

Zasada działania narzynek jest bardzo prosta i opiera się na nakręcaniu tego narzędzia na powierzchnię walcową lub stożkową. Z ich pomocą można wykonywać zarówno gwinty prawe, jak i lewe. Narzędzia swoją budową przypominają nakrętki, które na wewnętrznej stronie wyposażone są w ostrza odpowiedzialne za wykonywanie skrawania.

Narzynki okrągłe - do czego służą?

Obecnie najczęściej używane są narzynki okrągłe, które na zewnętrznej średnicy mają cztery otwory oraz nacięcie ułatwiające ich szybkie ustawienie w oprawce. Mocowania rozmieszczone są w równych odległościach tak, aby jak najlepiej rozłożyć siły podczas wykonywania skrawania. Wewnętrzna część narzynek wyposażona jest w ostrza, które nacinają gwint oraz rowki wiórowe odpowiadające za zbieranie powstałych podczas obróbki wiórów.

Taka geometria narzynek określona jest normą DIN-EN. Normy w zależności od rodzaju gwintu są inne. Rowki wiórowe o skośnej powierzchni natarcia umożliwiają bieżące odprowadzanie wiórów w trakcie pracy. Jest to niezwykle przydatna funkcjonalność, która zapobiega przepełnianiu rowków, a tym samym zmniejsza ryzyko uszkodzenia gwintu. Takie narzędzia oznaczane są skrótem SPN.

Jak wybrać najlepszą narzynkę?

Narzynki w zależności od rodzaju nacinanego gwintu można podzielić na:

• narzynki z gwintem metrycznym M i MF - to gwinty mierzone w milimetrach. Ich kąt zarysu gwintu metrycznego wynosi 60o.
• narzynki zunifikowane (gwinty UNC, UNF) - wyposażone w gwint mierzony w calach. Mogą mieć zwykły skok gwintu (norma UNC) lub drobną podziałkę gwintu (norma UNF). Kąt zarysu gwintu tych typów wynosi 60o.
• narzynki calowe G - narzędzia o takim gwincie wykonane są zgodnie z normą DIN-EN 2423. Najczęściej wykorzystuje się je do rur. Ich kąt zarysu gwintu wynosi 55o. Gwint jest tutaj mierzony w systemie calowym i nazywa się go rurowo-walcowym.
• narzynki Whitwortha BSW oraz BSF - to kolejne narzędzia, które jest mierzone w calach. Mogą mieć podziałkę zwykłą (BSW) lub drobną (BSF). Tutaj również kąt zarysu wynosi 55o.
• narzynka trapezowa Tr - jest najdroższym rodzajem narzynek i przez to najrzadziej wykorzystywanym. Narzędzie wyposażone jest w symetryczny trapezowy gwint określony przez normę DIN-103.

Wybierając narzynkę, warto zwrócić uwagę, oprócz rodzaju gwintu, jaki chcemy uzyskać, także na materiał, z jakiego została ona wykonana. Do skrawania łatwiejszych w obróbce metali sprawdzą się modele wykonane ze stali węglowej WS. Do obróbki twardszych materiału najlepiej wyposażyć się w narzynki wykonane ze stali stopowej wzbogaconej o cząsteczki wanadu, chromu lub kobaltu. Wysoką odpornością na uszkodzenia mechaniczne odznaczają się także modele wykonane ze stali szybkotnącej. Dostępne są także modele hartowane w oleju, które charakteryzują się wyjątkową wytrzymałością.

Jeśli zależy nam na komforcie pracy, warto zaopatrzyć się także w modele wyposażone w kilka otworów wiórowych, które pozwalają lepiej odprowadzać wióry podczas obróbki. Wielkość narzynki można odczytać z oznaczenia, które składa się z litery oraz umieszczonej obok niej cyfry informującej o rozmiarze danego modelu.

Wybór rozmiaru narzynki sprowadza się do zmierzenia średnicy elementu obrabianego w jednostce metrycznej oraz porównania pomiaru z odpowiednikami narzynek w tabeli producenta (odczytu dokonujemy w zależności od zmierzonego Fi elementu), a następnie obliczeniu średnicy pręta pod narzynkę i skoku gwintu.

Znając średnicę elementu z tabel producenta, z łatwością odczytamy skok gwintu i wszystkie niezbędne informacje. Średnicę pręta można także obliczyć, korzystając ze wzoru:

średnica elementu w mm = średnica gwintu - (skok gwintu * 0,1)